ŠALTER UREDNIKA

ŠALTER UREDNIKA

Odgovori na pitanja

Neodgovornost privrednog društva nastalog izdvajanjem uz osnivanje za obaveze osnivača
Pitanje:
Da li nakon sprovedenog postupka statusne promene izdvajanja uz osnivanje, u kom postupku je nastalo novoosnovano privredno društvo – društvo sticalac, a društvo prenosilac nastavilo da postoji, može biti konstituisana odgovornost ovog novoosnovanog društva za naknadno ustanovljenu obavezu društva prenosioca na vraćanje primljenog koja je ustanovljena nakon registracije statusne promene i osnivanja novoosnovanog društva sticaoca po osnovu odluke Ustavnog suda?
Odgovor:
Novoosnovano privredno društvo stiče svojstvo pravnog lica momentom izvršenog upisa u registar privrednih subjekata (načelo postojanja subjektiviteta privrednog društva nakon njegovog osnivanja). Novoosnovano društvo odgovara svojom imovinom isključivo za svoje obaveze (koncept ograničene odgovornosti društva kapitala). Stoga novoosnovano društvo ne odgovara za obaveze svog osnivača nastale pre njegovog osnivanja. Iz istih razloga novoosnovano društvo nije odgovorno ni za naknadno ustanovljenu obavezu vraćanja primljenog koja je konstituisana na strani njegovog osnivača po izvršenom upisu novoosnovanog društva u registar privrednih subjekata.
To su osnovni postulati čijim postojanjem se isključuje obaveza odgovornosti novoosnovanog društva za obaveze svog osnivača. Oni su podjednako primenljivi na sva novoosnovana privredna društva nezavisno od načina njihovog osnivanja. Međutim, sprovođenjem statusne promene izdvajanja uz osnivanje nastaju određene specifičnosti koje se odnose samo na osnivača i novoosnovano privredno društvo u tom postupku. To je jedna od četiri statusne promene propisane Zakonom o privrednim društvima. U tom slučaju društvo koje sprovodi ovu statusnu promenu nastavlja da postoji uz istovremeno osnivanje i samostalno postojanje novoosnovanog privrednog društva. Nasuprot ovoj statusnoj promeni, u svim ostalim slučajevima statusnih promena društvo osnivač prestaje da postoji bez sprovođenja postupka njegove likvidacije.
Zbog navedene specifičnosti statusne promene izdvajanja uz osnivanje konstituiše se samo parcijalna univerzalna sukcesija na strani novoosnovanog privrednog društva. Ona je posledica izvršenog prenosa jednog dela imovine i obaveza sa društva prenosioca na društvo sticaoca. U kom obimu će se konstituisati parcijalna univerzalna sukcesija opredeljuje se voljom i odlukom društva prenosioca – osnivača. Društvo prenosilac je vlasno da saglasno odredbi člana 492. Zakona o privrednim društvima planom podele opredeli imovinsku celinu i obaveze koje se prenose na društvo sticaoca. Na temelju tog akta, a shodno odredbi člana 505. stav 1. tačka 1. Zakona o privrednim društvima imovina i obaveze društva prenosioca prelaze na društvo sticaoca od dana izvršene registracije statusne promene u skladu sa planom podele. Iz tog razloga sa društva prenosioca na društvo sticaoca se mogu preneti isključivo obaveze koje su postojale na strani društva prenosioca pre sprovedene statusne promene izdvajanja uz osnivanje. To su prava i obaveze koje su nastale do dana izvršene registracije ove statusne promene u skladu sa zakonom o registraciji i usvojenim planom podele.
Pitanje odgovornosti novoosnovanog privrednog društva za obaveze njegovog osnivača – društva prenosioca u postupku izdvajanja uz osnivanje u pogledu prenete imovinske celine ne može se pravno valjano raspraviti pozivom na odredbu člana 452. stav 1. Zakona o obligacionim odnosima. Ovo iz razloga što se solidarna odgovornost novoosnovanog društva za obaveze društva prenosioca može uspostaviti samo u slučaju i pod uslovima propisanim odredbom člana 505. st. 1. i 3. Zakona o privrednim društvima. Tom odredbom je propisano da pravne posledice statusne promene nastupaju danom registracije u skladu sa zakonom o registraciji tako što društvo sticalac postaje solidarno odgovorno sa društvom prenosiocem za njegove obaveze koje nisu prenete na društvo sticaoca, ali samo do iznosa razlike vrednosti imovine društva prenosioca koja mu je preneta i obaveza društva prenosioca koje je preuzeo, osim ako je sa određenim poveriocem drugačije ugovoreno. Jezičkim značenjem ove odredbe iskazan je pravni stav da se solidarna odgovornost društva sticaoca za obaveze društva prenosioca može uspostaviti jedino u slučaju kada je vrednost prenete imovine društvu sticaocu veća od vrednosti preuzetih obaveza od društva prenosioca, s tim da se solidarna odgovornost konstituiše samo do iznosa tako nastale razlike u vrednosti prenete imovine u odnosu na preuzete obaveze. Na taj način ovom odredbom je jasno iskazana volja zakonodavca da se solidarna odgovornost društva sticaoca za obaveze društva prenosioca može konstituisati isljučivo u odnosu na njegove obaveze koje su postojale do trenutka registracije sprovedene statusne promene. Izuzetak u odnosu na obim konstituisane solidarne odgovornosti – iznos razlike između vrednosti prenete imovine i obaveza može nastati kada je sa nekim od poverilaca društva prenosioca ugovoren drugačiji obim odgovornosti. Međutim, i u tom slučaju predmet odgovornosti društva sticaoca mogu predstavljati samo obaveze koje su postojale prema poveriocima društva prenosioca do dana registracije statusne promene izdvajanje uz osnivanje, ali pod uslovom da je takav vid odgovornosti izričito bio uspostavljen usvojenim planom podele.
Prema tome, nastala obaveza vraćanja primljenog donošenjem odluke Ustavnog suda nakon sprovedene statusne promene izdvajanja uz osnivanje ne može dovesti do uspostavljanja solidarne odgovornosti novoosnovanog društva sticaoca za obaveze društva prenosioca. Takva mogućnost je isključena citiranom odredbom Zakona o privrednim društvima koja se primenjuje kao lex specialis u odnosu na odredbu člana 452. ZOO. Zato ne postoji pravno validan osnov da se po tužbi za neosnovano obogaćenje ustanovi solidarna odgovornost društva sticaoca za nastale obaveze vraćanja primljenog od strane društva prenosioca koje su ustanovljene po osnovu odluke Ustavnog suda donete posle izvršenog upisa u registar privrednih subjekata izvršene statusne promene izdvajanja uz osnivanje.(Odgovor priredili: dr Dragiša B. Slijepčević, sudija Vrhovnog kasacionog suda u penziji, dr Marko Radović, sudija Privrednog suda u Beogradu)

Dužina prvog dela godišnjeg odmora koji zaposleni koristi u delovima
Pitanje:
Da li zaposleni koji koristi godišnji odmor u delovima, može na osnovu sporazuma sa poslodavcem prvi deo odmora da koristi u trajanju koje je kraće od dve radne nedelje?
Odgovor:
Zaposleni koji koristi godišnji odmor u delovima, može na osnovu sporazuma sa poslodavcem prvi deo odmora da koristi u trajanju koje je kraće od dve radne nedelje što je u skladu sa ratifikovanom Konvencijom broj 132 Međunarodne organizacije rada.
O b r a z l o ž e n j e:
Imperativnom odredbom člana 73. stav 2. važećeg Zakona o radu propisano je da ako zaposleni koristi godišnji odmor u delovima, prvi deo koristi u trajanju od najmanje dve radne nedelje neprekidno (deset radnih dana) u toku kalendarske godine, a ostatak najkasnije do 30. juna naredne godine, što znači da zaposleni ne može podneti zahtev za korišćenje prvog dela godišnjeg odmora u trajanju koje je kraće od dve radne nedelje, odnosno deset radnih dana.
Međutim, prema odredbi stava 3. ovog člana, zaposleni ima pravo da godišnji odmor koristi u dva dela, osim ako se sa poslodavcem sporazume da godišnji odmor koristi u više delova. Dakle, Zakon o radu ovom odredbom ostavlja mogućnost sporazuma između zaposlenog i poslodavca, prema kojem zaposleni može da koristi godišnji odmor u više delova. Zaposleni i poslodavac se prilikom ovog sporazumevanja rukovode svojim potrebama i interesima.
Prilikom razmatranja pitanja najmanjeg trajanja prvog dela godišnjeg odmora, koji zaposleni koristi u delovima, treba imati u vidu da je Zakonom o ratifikaciji Konvencije broj 132 Međunarodne organizacije rada (,,Službeni list SFRJ”, br. 52/73) ratifikovana navedena konvencija i time je postala deo našeg pravnog poretka. Prema odredbama člana 8. ove konvencije korišćenje godišnjeg odmora u delovima mogu odobriti nadležne vlasti ili odgovarajući organi u zemlji. Jedan deo koristi se bez prekida najmanje dve radne nedelje ukoliko drukčije nije predviđeno sporazumom koji važi za poslodavca i za dotično zaposleno lice, i pod uslovom da prema dužini radnog staža dotično lice ima pravo na toliki period odmora. Dakle, poslodavac i zaposleni mogu da se drugačije sporazumeju i da prvi deo godišnjeg odmora bude i kraći od dve radne nedelje ako to odgovara njihovim potrebama.
Prema izloženom, postoji kolizija između odredbe člana 73. stav 2. Zakona o radu i člana 8. Konvencije MOR-a broj 132 kada je u pitanju dužina prvog dela godišnjeg odmora zaposlenog koji godišnji odmor koristi u delovima.
Prema odredbi člana 16. stav 2. Ustava Republike Srbije opšteprihvaćena pravila međunarodnog prava i potvrđeni međunarodni ugovori sastavni su deo pravnog poretka Republike Srbije i neposredno se primenjuju. Potvrđeni međunarodni ugovori moraju biti u skladu sa Ustavom. Odredbom člana 60. stav 4. Ustava zagarantovano je pored ostalih i pravo na plaćeni godišnji odmor i da se niko tog prava ne može odreći. Prema odredbi člana 194. stav 5. Ustava zakoni i drugi opšti akti doneti u Republici Srbiji ne smeju biti u suprotnosti sa potvrđenim međunarodnim ugovorima i opšteprihvaćenim pravilima međunarodnog prava. Time je uređen međusobni odnos između zakona, u konkretnom slučaju Zakona o radu i Konvencije MOR-a broj 132. Prema izloženom, Zakon o radu ne sme biti u suprotnosti (u koliziji) sa navedenom konvencijom. Ako ipak kolizija postoji, kao u ovom slučaju, primenjuje se odredba Konvencije.
Dakle, za odgovor na postavljeno pitanje relevantne su odredbe ratifikovane Konvencije MOR-a broj 132, što znači da u slučaju da se zaposleni i poslodavac tako sporazumeju zaposleni koji koristi godišnji odmor u delovima, prvi deo odmora može da koristi u trajanju koje je kraće od dve radne nedelje (deset radnih dana).
(Odgovor priredila: Persida Jovanović, sudija Apelacionog suda u Beogradu u penziji)

Otkrivanje zloupotrebe bolovanja
Pitanje:
Da li poslodavac može da angažuje privatnog detektiva u cilju otkrivanja zloupotrebe bolovanja?
Odgovor:
Može.
Počev od Izmena i dopuna Zakona o detektivskoj delatnosti (“Sl. glasnik RS”, br. 87/2018), po kome privatni detektiv može da utvrđuje povrede radne obaveze i radne discipline – član 10. tačka 9 (istraživanja u prikupljanju dokaza, opovrgavanje i potvrđivanje sumnji, sakupljanje dokumenata, pregled i analiza dokaza). Posao mora biti u skladu sa zakonom (čl. 11. i 17. Zakona o detektivskoj delatnosti), kao i u skladu sa Zakonom o zaštiti podataka o ličnosti (“Sl. glasnik RS”, br. 87/2018).
Zakon o zaštiti podataka o ličnosti je „složen“ i zbog stilizacije pravila podložan je tumačenju. Nesumnjivo je da privatni detektiv ne bi mogao da prikuplja podatke o zdravstvenom stanju zaposlenog (nema pravo uvida u zdravstveni karton), ali bi primera radi mogao da prikuplja podatke o radnom angažovanju kod drugog poslodavca za vreme privremene sprečenosti za rad, bilo da se taj rad obavlja uz naknadu ili bez naknade, kao i da utvrđuje odlazak na odmor za vreme bolovanja, menjanje boravišta u slučaju kada je nužan boravak kod kuće u cilju lečenja, itd.
Sve do donošenja pomenutog zakona sudska praksa je negativno odgovarala na ovo pitanje. O tome nam svedoči presuda VKS Rev 2 br. 842/2017, u kojoj se izričito navodi da korišćenje tzv. „balkanskog špijuna“ u materiji otkrivanja bolovanja nije dopušteno.
Treba napomenuti da poslodavac, osim angažovanja privatnog detektiva, može da formira komisiju u cilju tzv. „kućnih poseta“, „slučajnih susreta“, obilaska zaposlenog, itd, ali samo ako je takav način utvrđivanja istine predviđen opštim aktom.
(Odgovor priredio: Predrag Trifunović, sudija Vrhovnog kasacionog suda u penziji)