Ovlašćenje tržišnog inspektora da vrši pregled poslovnog prostora stambenog karaktera
USTAVNO PRAVO
Ovlašćenje tržišnog inspektora da vrši pregled poslovnog prostora stambenog karaktera
Zakonom nije predviđena obaveza tržišnog inspektora da za obavljanje pregleda poslovnih prostorija uopšte, a samim tim i stambenog prostora koji je registrovan kao prostor u kome se obavlja delatnost trgovine, prethodno pribavi odluku nadležnog suda.
I z o b r a z l o ž e n j a:
Ustavni sud je odbacio inicijativu za pokretanje postupka za ocenu ustavnosti odredbe člana 55. stav 2. Zakona o trgovini (“Sl. glasnik RS“, broj 53/10).
Ocenjujući osnovanost navoda podnosioca inicijative da je osporenom odredbom člana 55. stav 2. Zakona dato ovlašćenje tržišnom inspektoru da “vrši pretres“ stana, prateće prostorije ili drugog prostora stambenog karaktera, mimo Ustavom predviđenih dozvoljenih situacija za ulazak u tuđ stan bez odluke suda, Ustavni sud je konstatovao da su Zakonom o trgovini, na osnovu ustavnog ovlašćenja sadržanog u članu 97. tačka 6. Ustava, kojim je utvrđeno da Republika Srbija uređuje i obezbeđuje, pored ostalog, jedinstveno tržište, pravni položaj privrednih subjekata i sistem obavljanja pojedinih privrednih i drugih delatnosti, uređeni uslovi i način za obavljanje i unapređenje trgovine na jedinstvenom tržištu Republike Srbije, kao i zaštita tržišta, zaštita od nepoštene tržišne utakmice i nadzor, te propisano da se trgovina vrši pod uslovima i na način uređen ovim zakonom i drugim propisima kojima se uređuju promet robe i usluga, kao i dobrim poslovnim običajima i poslovnim moralom (član 1).
Kako je odredbom člana 55. stav 1. tačka 1. Zakona propisano ovlašćenje tržišnog inspektora da u vršenju inspekcijskog nadzora “pregleda poslovni prostor, odnosno prostor u kojem se obavlja trgovinska delatnost“, a osporenom odredbom člana 55. stav 2. propisano da se poslovnim prostorom u smislu stava 1. tačka 1) smatra i stan, prateća prostorija ili drugi prostor stambenog karaktera koji je registrovan kao sedište ili kao mesto u kojem se obavlja delatnost, u skladu sa propisima o registraciji privrednih subjekata, odnosno drugim propisima kojima se uređuju posebne delatnosti, sledi da je osporenom odredbom stava 2. dato ovlašćenje tržišnom inspektoru da Zakonom predviđene poslove nadzora, u konkretnom slučaju pregled poslovnog prostora, odnosno prostora u kojem se obavlja delatnost trgovine, obavlja i kod lica koja su registrovana za obavljanje delatnosti trgovine, a koji ovu delatnost obavljaju u stanu, odnosno drugom prostoru stambenog karaktera, koji su, prema osporenoj odredbi Zakona u skladu sa propisima o registraciji privrednih subjekata, registrovali kao sedište ili kao mesto u kojem obavljaju delatnost. S tim u vezi, Ustavni sud je konstatovao da navedenim, kao i drugim odredbama Zakona, nije predviđena obaveza tržišnog inspektora da za obavljanje pregleda poslovnih prostorija uopšte, a samim tim i stambenog prostora koji je registrovan kao prostor u kome se obavlja delatnost trgovine, prethodno pribavi odluku nadležnog suda.
Ocenjujući sadržinu zakonom propisanog ovlašćenja tržišnog inspektora da u obavljanju inspekcijskog nadzora vrši i pregled prostorija u kojima se obavlja delatnost koja je predmet kontrole, Ustavni sud nalazi da Ustavom utvrđeno ovlašćenje zakonodavca da zakonom uređuje uslove za obavljanje pojedinih delatnosti, pretpostavlja i ovlašćenje države da obrazuje službe koje će vršiti nadzor nad primenom zakona kojim je uređeno obavljanje odgovarajuće delatnosti, te s tim u vezi i ovlašćenje (i obavezu) države da zakonom odredi obim, odnosno granice ovlašćenja tih službi u vršenju nadzora. Stoga i zakonom određene nadležnosti inspekcijskih organa nemaju značenje “vršenja pretresa“, u smislu odredaba člana 40. Ustava, jer se ovde radi o zakonom utvrđenoj nadležnosti državnog organa koja je usmerena na vršenje kontrole usklađenosti postupanja kontrolisanog subjekta sa zakonom propisanim “pravilima ponašanja“. Drugim rečima, zakonom utvrđeno ovlašćenje tržišnog, kao i svakog drugog inspektora uopšte, koje je ograničeno na tzv. redovnu kontrolu, odnosno nadzor nad zakonitošću poslovanja, zasnovano je na pretpostavci da privredni subjekt ulazak službenih lica u prostorije u kojima obavlja registrovanu delatnost neće doživeti kao povredu svog vlasničkog prava ili kao povredu svoje “lične sfere“, odnosno da je registrujući svojom voljom obavljanje određene privredne delatnosti u prostoru koji je sam odredio kao poslovni prostor, prihvatio da njeno obavljanje može biti predmet kontrole od strane nadležnih organa u granicama i pod uslovima propisanim zakonom. Stoga se ni osporenim Zakonom, kao ni drugim zakonima kojima se uređuju nadležnosti inspekcijskih organa, ne predviđa da ti organi mogu ući u poslovni prostor, radi vršenja inspekcijskog nadzora, samo na osnovu odluke suda. U tom smislu ovlašćenje inspektora da pregleda poslovni prostor u granicama službenim nalogom određenog predmeta kontrole, po shvatanju Suda, nema značenje pretresa, ukoliko se privredni subjekt kod koga se vrši kontrola ne protivi vršenju te kontrole, ali nema ni značenje ovlašćenja tržišnog inspektora da ulazi u taj prostor, odnosno vrši pretres protiv volje vlasnika, odnosno držaoca tog prostora, ne samo kada se radi o poslovnom prostoru stambenog karaktera, već i o drugom poslovnom prostoru.
(Rešenje Ustavnog suda Srbije, U-br. 1244/10 od 11. VII 2013)