Sadržaj časopisa broj 5-6, maj-jun 2024
Sadržaj časopisa broj 5-6, maj-jun 2024:
*Tema broja
Dr Ilija BABIĆ
Građanskopravna odgovornost zbog povrede životne sredine
*Ogledi
Dr Rajko SUDŽUM
Mesna nadležnost za suđenje u sporovima protiv pravnih lica
PROCESNO PRAVO
Mesna nadležnost za suđenje u sporovima protiv pravnih lica
Za suđenje u sporovima protiv pravnih lica, opšte mesno nadležan je sud na čijem se području nalazi njihovo sedište, a za suđenje u sporovima protiv pravnog lica koje ima ogranak izvan svog sedišta, ako spor proizlazi iz pravnog odnosa tog ogranka, pored suda opšte mesne nadležnosti, nadležan je i sud na čijem se području nalazi taj ogranak.
TRGOVINA LJUDIMA U PRAVU BOSNE I HERCEGOVINE (I deo)
Ogledi: Bosna i Hercegovina
UDK: 343.533(497.6)
343.431
TRGOVINA LJUDIMA U PRAVU BOSNE I HERCEGOVINE
(I deo)
* Prof. dr Vladimir M. Simović, tužilac Tužilaštva BiH i redovni profesor Fakulteta za bezbjednost i zaštitu Nezavisnog univerziteta u Banjoj Luci.
** Prof. dr Marina M. Simović, sekretar Ombudsmana za djecu Republike Srpske, redovni profesor, Fakultet pravnih nauka Panevropskog univerziteta “Apeiron” u Banjoj Luci.
Rezime: U radu se raspravljaju aktuelna pitanja trgovine ljudima u pravu Bosne i Hercegovine. Polazi se od opšteg režima uređenja ovog pitanja u skladu sa evropskim standardima. U tom kontekstu, analizira se najprije pravo Bosne i Hercegovine, a potom zakonsko uređenje tog pitanja u vezi krivičnog djela trgovine ljudima, odnosno “Međunarodne trgovine ljudima” u Krivičnom zakonu BiH. Ukazuje se na elemente osnovnog oblika ovog krivičnog djela, obilježja krivičnog djela u pravu Republike Srpske, kao i teže i posebne oblike ispoljavanja krivičnog djela. Zaključno se konstatuje da najveći broj savremenih krivičnih zakonodavstava u Evropi, u sistemu inkriminacija kojima se štite osnovna, temeljna prava ili slobode čovjeka, njegov integritet i dostojanstvo ličnosti – predviđa krivično djelo sa specifičnim nazivom “trgovina ljudima”. Radi se o različitim oblicima/vidovima ispoljavanja protivpravnih djelatnosti pojedinaca ili grupa ljudi, odnosno pravnih lica kojima je cilj eksploatacija drugih lica, posebno žena ili djece, bilo da se radi o opštem, klasičnom kriminalitetu ili transnacionalnom organizovanom kriminalitetu. U osnovi ovih nacionalnih pravnih rješenja se nalazi Konvencija Savjeta Evrope za borbu protiv trgovine ljudima (2005).
Ključne riječi: trgovina ljudima, evropski standardi, Bosna i Hercegovina, krivično djelo, kazna.
Produženje mere zabrane napuštanja stana uz primenu elektronskog nadzora
KRIVIČNO PRAVO
PROCESNO PRAVO
Produženje mere zabrane napuštanja stana uz primenu elektronskog nadzora
Kod činjenice da se protiv optuženog vodi krivični postupak zbog krivičnog dela za koje je zaprećena kazna zatvora preko 10 godina, da mu je prethodno ukinut pritvor i zamenjen blažom merom – zabrane napuštanja stana uz primenu elektronskog nadzora, te da je optuženi opravdano sumnjiv da je neovlašćeno nosio vatreno oružje kako bi iz revolvera u popodnevnim satima u stambenoj zgradi ispalio četiri hica u ulazna vrata oštećenog kada su u kući mogli biti i drugi ukućani, pri čemu su usled ispaljenih hitaca nastala brojna oštećenja u hodniku i spavaćoj sobi stana ovog oštećenog.
GRAĐANSKOPRAVNA ODGOVORNOST ZBOG POVREDE ŽIVOTNE SREDINE
TEMA BROJA
EKOLOPŠKO PRAVO
UDK: 349.6
347.1/.2
GRAĐANSKOPRAVNA ODGOVORNOST ZBOG POVREDE ŽIVOTNE SREDINE
* Dr Ilija Babić, redovni profesor univerziteta u penziji.
Rezime: U građanskom pravu, protiv lica koje je povredilo životnu sredinu, mogu se podneti obligacione, stvarnopravne i posesorne tužbe.
Član 156. Zakona o obligacionim odnosima predviđa dve ekološke tužbe. Jedna tužba je preventivna ekološka tužba koja se podnosi ako preti nastupanje znatnije štete. Ovom tužbom tužilac nastoji da otkloni izvor opasnosti od štete (actio popularis) koja preti tužiocu ili neodređenom broju lica. Tužbu može podneti i lice koje nije direktno ugroženo. Druga ekološka tužba može se podneti ako je šteta već nastala iako ovom članu prethodi podnaslov „Zahtev da se ukloni opasnost štete”. Tužilac je lice koje je radnjom (neradnjom) tuženog povređeno te je za njega nastupila materijalna odnosno nematerijalna šteta. Imisije najčešće potiču od opasne stvari i opasne delatnosti te će imalac ove stvari odgovarati za štetu po principu prouzrokovanja (objektivna odgovornost). Istu odgovornost zagađivača za zagađenje životne sredine predviđa i član 103. stav 1. Zakona o zaštiti životne sredine.
Vlasnik nepokretnosti, pretpostavljeni vlasnik ali i onaj ko nepokretnost drži na osnovu prava izvedenog iz prava vlasnika (npr. zakupac nepokretnosti, plodouživalac) može podneti svojinsku negatornu tužbu protiv onog ko ga uznemirava imisijama, a ne oduzimanjem stvari. Ako je tim uznemiravanjem prouzrokovana šteta, vlasnik ima pravo da zahteva naknadu štete po opštim pravilima o naknadi štete.
Držalac nepokretnosti može protiv lica koje ga uznemirava imisijama (bez oduzimanja stvari) podići posesornu tužbu u roku od 30 dana od dana saznanja za smetanje i učinioca, a najkasnije u roku od godinu dana od nastalog smetanja.
Tužbom zbog uznemiravanja državine ne može se zahtevati naknada štete niti sprovođenje odgovarajućih mera radi sprečavanja imisija (kao što je ugradnja filtera na dimnjaku ili pravljenje bazena ili postrojenja) ili njihovo svođenje na uobičajenu i dozvoljenu meru. Rešenjem suda se samo može odrediti zabrana daljeg uznemiravanja.
Ključne reči: ekološka tužba; negatorna tužba, državinska tužba; actio popularis; građanskopravna odgovornost za imisije.
Smetanje državine
STVARNO PRAVO
Smetanje državine
Ne postoji smetanje državine kada neko na osnovu zakonskog ovlašćenja ili naloga državnog organa zahvati državinu drugog lica, pa makar to bilo i protiv njegove volje.
Isplata zakonske zatezne kamate
SUDSKA PRAKSA BOSNE I HERCEGOVINE
Isplata zakonske zatezne kamate
Nema kršenja prava na pravično suđenje iz člana II/3.e) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 6. stav 1. Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda kada nema ništa što bi ukazivalo da je Viši privredni sud proizvoljno primijenio pravo kada je preinačio prvostepenu presudu tako što je odbijen apelanticin tužbeni zahtjev za isplatu zakonske zatezne kamate, a iz razloga što apelanticino potraživanje zakonskih zateznih kamata nije obračunato shodno članu 4. Zakona o visini zakonske zatezne kamate, pri čemu je način na koji je obračunata zakonska zatezna kamata dao iznos i do 20 puta veći od glavnog potraživanja, što je suprotno navedenom članu 4. Zakona o visini stope zatezne kamate. Zato Ustavni sud ne može razmatrati pitanje načina i visine obračunate naknade razlike plata i toplog obroka s obzirom na to da ta pitanja nisu bila predmet konkretnog postupka niti je osporenom presudom odlučeno o tim pitanjima.
Naknada štete u obliku novčane rente
OBLIGACIONO PRAVO
Naknada štete u obliku novčane rente
Naknada štete u obliku novčane rente može se dosuditi samo za štetu koja postoji u momentu donošenja sudske odluke pa ubuduće, a ne i za ranije pretrpljenu štetu koja se dosuđuje u jednokratnom iznosu.
Odgovornost zaposlenog za štetu nastalu po osnovu tzv. “manjka“
SUDSKA PRAKSA CRNE GORE
Odgovornost zaposlenog za štetu nastalu po osnovu tzv. “manjka“
Ne može se zaposlenom zarada umanjivati po osnovu tzv.“manjka“ (gubitka o prometu robe), ako nije utvrđen obim štete i pojedinačna odgovornost za predmetnu štetu, kao i da li je zaposleni namjerno ili sa krajnjom nepažnjom prouzrokovao štetu.
Delimična ništavost testamenta
NASLEDNO PRAVO
Delimična ništavost testamenta
Testament delimično ne proizvodi pravnno dejstvo ako je zaveštalac raspolagao zajedničkom svojinom preko visine kasnije utvrđenog suvlasničkog udela.